Kąciki gier planszowych

Gry planszowe znane są od starożytności. Ich zadaniem był rozwój intelektualny oraz rozwój myślenia strategicznego. Obecnie większą uwagę gracze zwracają na charakter rozrywkowy gier, który gwarantuje dobrą zabawę.

Gry planszowe stanowią wspaniałą rozrywkę niezależnie od wieku, są doskonałym narzędziem oddziaływania terapeutycznego, uczą twórczego myślenia, rozwijają wyobraźnię, zmuszają do współdziałania, uczą planowania pracy, współzawodnictwa,  przestrzegania zasad i reguł, logicznego myślenia, przewidywania oraz radzenia sobie w sytuacjach stresowych.

 Od 2 grudnia zapraszamy uczniów do kącików gier planszowych, które znajdują się w bibliotece szkolnej, na małej sali gimnastycznej, na korytarzach obok sal 21 i 35. Gry można wypożyczać w bibliotece.

Wszystkim darczyńcom serdecznie dziękujemy za podarowane gry i puzzle.

Szukajcie miejsc oznaczonych takimi plakatami:

 Zapraszamy i życzymy dobrej zabawy.

Staropolskie tradycje - Katarzynki i Andrzejki

Katarzynki to polski zwyczaj, męski odpowiednik Andrzejek. Były obchodzone w nocy z 24 na 25 listopada, w wigilię św. Katarzyny Aleksandryjskiej. To tej nocy odbywały się wróżby młodych mężczyzn dotyczące ożenku i poszukiwania partnerki. Jak wyglądał ten zwyczaj? Zapraszam do lektury.

Pochodzenie zwyczaju Katarzynek podobnie jak Andrzejek nie jest do końca znane. Jedni uważają, że to przedchrześcijański zwyczaj, a drudzy, że jest związany ze św. Katarzyną Aleksandryjską.

Nie wiadomo kiedy dokładnie urodziła się św. Katarzyna. Przypuszcza się, że ok. 287 roku w Aleksandrii w Egipcie, jako córką króla Kustosa. Według tradycji była bogatą i wykształconą chrześcijanką. W legendach wielu kawalerów starało się o jej rękę. Jednak Katarzyna postawiła bardzo wysokie wymagania. Potencjalny małżonek musi być młody oraz dorównywać jej w czterech przymiotach: współczuciu, bogactwie, mądrości i urodzie. Odrzuciła wszystkie propozycje, ponieważ żaden z kandydatów nie spełnił wymagań. Następnie złożyła śluby czystości.

Otwarcie krytykowała prześladowania chrześcijan i postępowania cesarza Maksencjusza lub Maksymiana, którego żonę nawróciła na chrześcijaństwo. Ostatecznie w wieku 18 lat poniosła męczeńską śmierć. Wyrok zapadł po dyspucie religijnej, w której Katarzyna okazała się bieglejsza od pięćdziesięciu mędrców niechrześcijańskich. Część z nich miała się po tej dyspucie nawrócić. Niezadowolony z takiego obrotu sprawy cesarz skazał Katarzynę na śmierć po torturach. Odstąpiono od łamania kołem po zniszczeniu narzędzia tortur przez anioła i wyrok wykonano przez ścięcie. Wśród najstarszych autorów, wspominających Katarzynę, byli święty Rufin i Euzebiusz z Cezarei Palestyńskiej.

Obecnie Katarzyna Aleksandryjska uchodzi za jedną z najpopularniejszych świętych Kościoła katolickiego. Jednak wielu współczesnych historyków i badaczy podważa jej istnienie. Niektórzy uważają, że na powstanie jej legendy wpłynął życiorys Hypatii z Aleksandrii. Święta Katarzyna jest obecnie patronką m.in. filozofów, kolejarzy i adwokatów, a także cnotliwych kawalerów, którzy pragną poznać pannę i w przyszłości wejść w szczęśliwy związek małżeński. Największe nasilenie kultu świętej przypadło na okres średniowiecza.

W wigilię św. Katarzyny, Katarzynki podobnie jak Andrzejki przypadał czas matrymonialnych wróżb, ale przeznaczonych wyłącznie dla kawalerów. To w tę noc kawalerowie recytowali tekst:

„Hej! Kasiu, Katarzynko
Gdzie szukać cię dziewczynko
Wróżby o ciebie zapytam
Czekaj – wkrótce zawitam
Bawmy się więc w Katarzyny
Szukajcie chłopaki dziewczyny
Zapytać więc trzeba wróżby
A nuż potrzebne już drużby.”

Kawalerowie ścinali gałązkę wiśni i wstawiali do wody. Gdy gałązka zakwitła na Boże Narodzenie, oznaczało to, że ślub odbędzie się jeszcze w najbliższym karnawale. Wróżono również z kubków. Polegało to na losowaniu ukrytych pod kubkami przedmiotów symbolizujących ożenek (np. obrączka), przypływ majątku (np. monety), dobrą pracę (zboże), chwilowy zastój (pusty kubek). Losowaniu towarzyszyć mógł wierszyk:

„Kasiu daj znać, co się będzie ze mną dziać.”

Podczas Katarzynek istotną rolę odgrywały także sny. Wedle ludowych zwyczajów, gdy mężczyźnie przyśniła się kura, to oznaczało, że spotka pannę. Jeśli to była czarna kura, to oznaczało wdowę. A gdy, w śnie wyjawi się kura z kurczętami, to zwiastowało wdowę z dziećmi. Za dobry znak uważano sen o sowie, za zły omen sen o czarnym lub siwym koniu – oznaczało to bowiem starokawalerstwo. Mężczyźni podkładali też elementy kobiecej garderoby lub ptasie pióro mające sprowadzić proroczy sen o przyszłej narzeczonej. Stąd wzięło się porzekadło: „W noc świętej Katarzyny pod poduszką są dziewczyny”. Wyciągali też karteczki z pierwszymi literami imion lub całymi żeńskimi imionami, które zaraz po przebudzeniu miały być wylosowane. Towarzyszyć temu mógł wierszyk:

„Wskaż proszę wróżbo wybrankę
Żonę i przyszłą kochankę
Wyciągam karteczki cztery
Są jej imienia litery”

Katarzynki największą popularnością cieszyły się w XVIII i XIX wieku na wsiach. Wróżby nie były traktowane przez młodych mężczyzn zbyt poważnie - stanowiły bardziej okazję do spotkań i beztroskiej zabawy. Wynikało to z ówczesnej tradycji i kultury. To do mężczyzny lub jego rodziny należała inicjatywa poszukiwania i wyboru żony. Wróżby mające przewidywać przyszłość, na którą mieli spory wpływ, nie były dla nich aż tak ważne.

Zwyczaj Katarzynek został stopniowo wyparty i zapomniany przez zwyczaj Andrzejek. Pojawił się po raz pierwszy na ziemiach polskich w XVI wieku. Andrzejki obchodzone są w nocy z 29 na 30 listopada. Niegdyś zwyczaj przeznaczony był tylko dla niezamężnych dziewczyn, ale obecnie jest to niezobowiązująca zabawa gromadząca młodzież obojga płci.

Katarzynki - historia pierniczków

Dziś, gdy mowa o katarzynkach, na myśl przychodzą nam często... pierniczki. - W XIX wieku od 25 listopada w Toruniu zaczynał się sezon na pierniki. W pobliżu, nieistniejącej już, bramy św. Katarzyny odbywał się jarmark, gdzie sprzedawano pierniczki o bardzo charakterystycznym kształcie.

Przypomniała, że według legendy Katarzyna, córka toruńskiego piernikarza, gdy jej ojciec zachorował, sama zaczęła wypiekać pierniki. Ponieważ nie znalazła ojcowskich foremek, koła z ciasta wcięła cynowym kubkiem. Następnie, by ekonomicznie wykorzystać blachę do pieczenia, ułożyła pierniki jeden obok drugiego. W trakcie pieczenia ciasto się skleiło i wyszły... katarzynki.

https://jedynka.polskieradio.pl/artykul/3286877,Katarzynki---co-to-za-%C5%9Bwi%C4%99to-Jak-je-obchodzono-Sk%C4%85d-si%C4%99-wzi%C4%99%C5%82y-charakterystyczne-pierniczki

https://historiamniejznanaizapomniana.wordpress.com/2016/11/24/katarzynki-zapomniany-zwyczaj/

 

Oto kilka przysłów i porzekadeł związanych ze świętem Katarzynek:

¨      „Kto się zaleca w adwenta, będzie miał żonę na święta”.

¨      „Święta Katarzyna adwent zawiązuje, sama hula, pije a nam zakazuje”

¨      „Święta Katarzyna śmiechem, święty Andrzej grzechem”

¨      „Na świętej Katarzyny są pod poduszką dziewczyny”

¨      „Na świętą Katarzynę bierz swoją pod pierzynę”

¨      „Święta Katarzyna adwent zawiązuje, a św. Andrzej poprawuje”

¨      „Święta Katarzyna klucze pogubiła, święty Andrzej znalazł, zatrzasnął je zaraz”

Andrzej Apostoł  to jeden z dwunastu apostołów, rodzony brat Szymona Piotra, męczennik, święty kościołów katolickiego i prawosławnego. Święty ten wymieniany jest w Modlitwie Eucharystycznej Kanonu rzymskiego.

 

Andrzej pochodził z żydowskiej rodziny rybackiej z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim, ale mieszkał w Kafarnaum razem z bratem Szymonem Piotrem i jego teściową. Początkowo był uczniem Jana Chrzciciela. Pod jego wpływem poszedł za Jezusem Chrystusem, gdy ten przyjmował chrzest w Jordanie. Andrzej przystąpił do Chrystusa wraz ze swoim bratem.

 

Po śmierci Jezusa na krzyżu, jego zmartwychwstaniu i zesłaniu Ducha Świętego na apostołów, Andrzej jako pierwszy głosił Ewangelię w Bizancjum (uważa się, że był pierwszym biskupem konstantynopolitańskim), a następnie w miastach Azji Mniejszej, Tracji, Scytii, Grecji, Abchazji i na wybrzeżach Morza Czarnego. Legenda głosi, że dotarł aż do ujścia Dniepru, popłynął w górę rzeki i ok. roku 40 przybył na wzgórze, na którym później zbudowano świątynię, a wokół powstało miasto Kijów.

 

Inna legenda głosi, iż Andrzej miał dotrzeć aż na daleką północ. Według tejże legendy w I wieku n.e. dotarł nad jezioro Ładoga, a dokładnie na znajdującą się nań wyspę Wałaam, na której zatknął krzyż. Krzyż ten mieli odnaleźć po około 900 latach nieznanego pochodzenia mnisi (prawdopodobnie byli to Grecy), którzy to na tym miejscu wybudowali początkowo mały drewniany klasztor. Dziś znajduje się tam prężnie działający i bardzo znany Monastyr Wałaamski Przemienienia Pańskiego.

 

Za swe nauki apostoł Andrzej został skazany na śmierć męczeńską, którą poniósł w greckim Pátrai (obecnie Patras), według różnych źródeł, w 62, 65 lub 70 r.

 

Rozpięto go na krzyżu mającym kształt litery X. Jest to pierwsza litera słowa „Chrystus” w języku greckim od Χριστός, 'Christos' (Pomazaniec). Krzyż został później nazwany krzyżem świętego Andrzeja.

 

W Cerkwi prawosławnej oraz w katolickich Kościołach wschodnich św. Andrzej obdarzany jest wielką czcią, jako jeden z głównych świętych (analogicznie w Kościele rzymskokatolickim taką czcią obdarzony jest Święty Piotr). W Polsce, w okresie od XI do XVI wieku, wybudowano 123 kościoły pod wezwaniem św. Andrzeja. Kościoły te powstawały przede wszystkim na Śląsku i w Wielkopolsce. Obecnie są 132 kościoły i kaplice (w tym 97 kościołów parafialnych) oraz 296 wizerunków św. Andrzeja Apostoła. 115 miejscowości wywodzi swoją nazwę od imienia Andrzej.

 

Święty Andrzej jest patronem narodów słowiańskich, państw i krain takich jak: Szkocja, Grecja, Rosja, Hiszpania, Niderlandy, Burgundia, Bitynia, Niemcy, Prusy, Szlezwik, Luksemburg, oraz miast: Neapol, Mantua, Pont, Agde, Baeza, Bordeaux, Brescia, Brugia, Hanower, Orange, Pesaro, Rawenna i Rochester.

Jest także patronem małżeństw, podróżujących, rybaków, rycerzy, woziwodów, rzeźników. W czasie burz morskich bywa wzywany przez marynarzy jako ich patron. Jako orędownik zakochanych, wspomaga w sprawach matrymonialnych.

 Andrzejki to wieczór wróżb odprawianych w nocy z 29 na 30 listopada, w wigilię świętego Andrzeja, patrona Szkocji, Grecji i Rosji. Pierwsza Polska wzmianka literacka o nim pojawiła się w 1557 za sprawą Marcina Bielskiego.

Dzień ten przypada na końcu lub na początku Roku liturgicznego. Andrzejki są specjalną okazją do zorganizowania ostatnich hucznych zabaw przed rozpoczynającym się adwentem.

W Szkocji obchodzony 30 listopada dzień świętego Andrzeja jest świętem narodowym.

Niegdyś wróżby andrzejkowe miały charakter wyłącznie matrymonialny i przeznaczone były tylko dla niezamężnych dziewcząt (męskim odpowiednikiem andrzejek były katarzynki). Początkowo andrzejki traktowano bardzo poważnie, a wróżby odprawiano tylko indywidualnie, w odosobnieniu; w czasach późniejszych przybrały formę zbiorową, organizowaną w grupach rówieśniczych panien na wydaniu, zaś współcześnie przekształciły się w niezobowiązującą zabawę gromadzącą młodzież obojga płci.

Pochodzenie andrzejkowych wróżb matrymonialnych nie jest do końca znane – niektórzy autorzy wskazują na starożytną Grecję, podkreślając podobieństwo źródłosłowu imienia Andrzej (Andreas) i greckich słów aner, andros oznaczających męża, mężczyznę; inni odwołują się do kultu starogermańskiego boga Frejra, dawcy bogactw, bóstwa miłości i płodności. 

Niektóre andrzejkowe wróżby i zabiegi magiczne: 

• Dziewczyny wysiewały w garnkach lub na skrawku pola ziarna lnu i konopi, które zagrabiano męskimi spodniami, w nadziei, że sprowadzi to do domu kandydata na męża (Kresy Wschodnie).
• Jeśli dziewczyna pościła przez cały dzień i modliła się do świętego Andrzeja, to we śnie mógł ukazać się jej przyszły ukochany (powszechne).
• Jeśli ucięta przez pannę w dniu świętego Andrzeja gałązka wiśni lub czereśni zakwitła w wigilię Bożego Narodzenia, dziewczyna mogła liczyć na rychłe pójście za mąż (powszechne).
• Losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu, np. listek oznaczał staropanieństwo, obrączka lub wstążka z czepka – bliski ślub, różaniec – stan zakonny.
• Wylewanie wosku na zimną wodę (często przez ucho od klucza) i wróżenie z kształtu zastygłej masy lub rzucanego przez nią cienia sylwetki przyszłego wielbiciela, akcesoriów związanych z jego zawodem itp.
• Ustawianie od ściany do progu jeden za drugim butów zgromadzonych panien: ta, której but pierwszy dotarł do progu, miała jako pierwsza wyjść za mąż.
• Strona, od której zaszczekał pies, miała być tą, z której nadejdzie przyszły oblubieniec.
• Dziewczyny dawały psu pieczone pierożki lub kulki z ciasta oznaczające jedną z nich i obserwowały, którą pies zje jako pierwszą.
• Panny ustawiały się w koło i wpuszczały do środka gąsiora z zawiązanymi oczami; dziewczyna, do której gąsior najpierw podszedł (albo skubnął) – jako pierwsza miała wyjść za mąż (wróżba znana na Kujawach i w Małopolsce).
• Dziewczyny kładły na ławie placki posmarowane tłuszczem i sprowadzały psa; ta dziewczyna, której placek został najpierw zjedzony, jako pierwsza miała wyjść za mąż (wróżba znana na Mazowszu).
• Uczestnicy zabawy pisali imiona na dwóch kartkach: imiona dziewczyn na jednej, a chłopców na drugiej. Potem dziewczyna przekłuwała z czystej strony kartkę z imionami chłopców tak, by ich nie widzieć. Dziewczyna miała potem wyjść za mąż za chłopca o imieniu, które przekłuła. Chłopcy natomiast przekłuwali kartkę z imionami dziewczyn (wróżba nowoczesna, znana w całej Polsce) .
• Wróżenie ze skórki jabłka – panna obiera jabłko tak, by skórka była jak najdłuższa; następnie rzuca ją za plecy przez lewe ramię. Litera, w jaką ułoży się skórka będzie pierwszą literą imienia jej narzeczonego.

 

 

Przysłowia i powiedzenia związane Andrzejkami:

• ¨      Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży.

  ¨      Kiedy na Andrzeja poleje, cały rok nie w porę rolę moczy, suszy.

  ¨      Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja.

  ¨      Na świętego Andrzeja trza kożucha dobrodzieja.

  ¨      Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście.

  ¨      Śnieg na Andrzeja dla zboża zła nadzieja.

  ¨      Jeżeli na świętego Andrzeja wiatr i mgła, to od Bożego Narodzenia będzie sroga zima.

  ¨      Gdy w Andrzeja deszcz lub słota, w grudniu drogi bez błota.

  https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrzejki

  https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrzej_Aposto%C5%82